Atipik Psikotik Bozukluklar

ATİPİK PSİKOTİK BOZUKLUKLAR
PAYLAŞILMIŞ PSİKOTİK BOZUKLUK:
Paylaşılmış psikotik bozukluk folie a deux olarak da bilinen, seyrek görülen bir
bozukluktur. Eğer hastanın semptomları, daha önceden benzer psikotik semptomları
olan bir başka kişiyle uzun süreli bir ilişki süresince ortaya çıkmışsa folie a deux olarak
sınıflandırılır. Bozukluk genellikle iki kişiyle ilgilidir, hastalardan biri dominanant ( esas
hasta, indükleyici, ya da birincil hasta) ve diğeri etkilenen (paylaşılmış psikotik bozukluk
tanısı alacak olan) kişidir. Seyrek olarak iki kişiden daha fazlasını ilgilendirebilir. Bu
durumlar folie a trois, folie a quatre, folie a cinq … olarak adlandırılır. 12 kişinin
etkilendiği bir aile tanımlanmıştır.

SANRISAL BOZUKLUK VE DİĞER PSİKOTİK BOZUKLUKLAR
Folie imposée bu bozukluğun en yaygın ve klasik formudur; dominant kişi sanrısal
sistemi geliştirir ve bu sanrıları progressif bir biçimde daha genç ve pasif olan kişiye
empoze eder.

Epidemiyoloji:
Hastaların %95′inden çoğu aynı aileden iki kişidir. Bu bozukluk düşük sosyoekonomik
gruplarda ve erkeklere göre kadınlarda daha yaygın görülür.

Etiyoloji:
Hastalık psikososyal bir zeminde gelişir. Bununla birlikte hasta kişilerin %95′ten fazlasının
aralarında kan bağı olması bozukluğun genetik bir komponentin de bulunabileceğini
düşündürmektedir. Çok sayıda çalışma hastaların ailelerinde şizofreni öyküsünün sık
olduğunu ortaya koymuştur.

Partnerlerden dominant olanının daha önceden bir psikotik bozukluğu vardır. Dominant
kişi genellikle daha yaşlı, daha zeki, daha iyi eğitimli ve daha güçlü kişilik özelliklerine
sahiptir. Olguların %25′inde etkilenen kişinin daha önceden mental bir bozukluğu ve
bağımlı ya da telkine yatkın kişilik özellikleri vardır; depresyonu ya da sosyal izolasyonu
da bulunabilir.

Klinik Özellikler:
Temel semptom bir diğer kişinin sanrılarının sorgulanmaksızın kabul edilmesidir. Sanrılar
şizofrenidekiler gibi bizar değildir ve çoğunlukla persekütuar ya da hipokondriak
sanrılardır. Hastada bazı kişilik bozukluğu semptomları da birlikte bulunabilir, ancak
belirtiler bir şizofreni, duygudurum bozukluğu ya da sanrısal bozukluk tanısı koymak için
yeterli değildir. Hastada intihar düşüncesi ya da hastalar arasında kendilerine kötülük
yaptıklarını düşündükleri kişileri öldürme konusunda anlaşma olabilir; klinik gözlemlerle
de bu durumun ortaya çıkartılması önemlidir.

Ayırıcı Tanı:
Simülasyon, psikolojik belirtilerin ön planda olduğu yapay bozukluklar ve genel tıbbi
durumlarla, madde kötüye kullanımına bağlı psikotik bozukluklar ayırdedilmelidir.

Gidiş ve Sonlanım:
Bu bozukluğun doğası, etkilenen, psikozu paylaşan kişinin dominant kişiden ayrılmasıyla,
etkilenen kişinin semptomlarının çözülmesi ve kaybolmasını gerektirir. Gerçekte ise bu
durum, olguların %10- %40′ında görülür. Bu kişiler hemen daima aynı aileden
olduklarından, genellikle hastaneden çıktıktan sonra yeniden biraraya gelirler.

Tedavi:
Tedavide ilk adım, hastayı, yani etkilenen kişiyi sanrıların kaynağı olan dominant kişiden
ayırmaktır. Bu kişinin kaybını göğüsleyebilmesi için hastanın önemli ölçüde desteğe
ihtiyacı vardır. Hasta sanrıların yeniden ortaya çıkması açısından bir-iki hafta
gözlenmelidir. Bu sürede sanrılar varsa antipsikotik ilaçlar verilebilir.
Ailenin diğer üyeleri için ve tedavinin ileri dönemlerinde psikozu paylatan hasta ve
dominant partner için psikoterapi ve sosyal destek gerekebilir.

Diğer Atipik Psikozlar:
-Otoskopik Psikoz: Kişinin kendi bedeninin tümünü ya da bazı kısımlarını (hayalet gibi)
görme biçiminde görsel varsanılarla karakterize bir bozukluktur.
-Capgras Sendromu: Karakteristik semptom, başka kişilerin, özellikle hastanın yakın
ilişkide olduğu kişilerin, hastanın tıpkı benzeri olarak yerini aldığı biçiminde sanrılardır.
-Cotard Sendromu: Délire de negation ya da nihilistik sanrısal bozukluk olarak da
bilinen bu bozuklukta hastada hiç bir şeyinin; statüsünün, gücünün, hatta kalbinin,
kanının, barsaklarının olmadığı biçiminde sanrılar vardır.

KÜLTÜRE ÖZGÜ PSİKOTİK BOZUKLUKLAR:
Bu bozukluklar dissosiyatif bozukluklar, toksik organik deliryum ve şizofrenik, paranoid
ya da manik bozuklukların bazı kültürlere özgü atipik formlarını içerir. Bunlar arasında
Koro, Amok, Latah, Piblotko, Wihtiko, Vodoo ve başka tutulma (possesion) durumları
sayılabilir.